Οι πηγές μακροζωίας των παλιών Μεσαναγρενών

 

                                                                   

Οι πηγές μακροζωίας των παλιών Μεσαναγρενών

       Κάθε φορά που πηγαίνω στο χωριό και συναντώ τους παλιούς Μεσαναγρενούς, που ο Μ.Ο. ηλικίας είναι πάνω από 90 χρόνια, θαυμάζω το σφρίγος τους, την υγεία τους και το ότι ασχολούνται ακόμη με τα χωράφια τους και τους κήπους τους και εύχομαι, ο Θεός να τους έχει πάντα καλά. Σήμερα όλοι αυτοί που είναι μεγάλοι σε ηλικία, μια γιαγιά μάλιστα έχει ξεπεράσει τα 100 χρόνια, έχουν διαύγεια μυαλού και συμμετέχουν σε ό,τι συμβαίνει στο χωριό. Πολλές φορές αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που τους κρατά ζωντανούς και πάνω από όλα υγιείς. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι οι παράγοντες είναι τρεις. 1- Το κλίμα του χωριού 2- Η σκληρή ζωή 3- Η διατροφή Το κλίμα του Μεσαναγρού είναι από τα καλύτερα στο νησί. Δεν το λένε μόνο οι ντόπιοι αλλά και οι ξένοι επισκέπτες. Δεν υπάρχει εκείνη η υγρασία που σου τρυπά τα κόκαλα και η ζέστη του καλοκαιριού που σε καταβάλλει. Δεν μπορείς το καλοκαίρι, ακόμα και την πιο ζεστή μέρα, το βραδάκι, να μη φορέσεις κάτι. Ξαναγεννιέμαι όταν πηγαίνω στο χωριό. Θέλεις τα βουνά, θέλεις ο πουνέντης, θέλεις το υψόμετρο, όλα αυτά σε ξανανιώνουν. Η ζωή των Μεσαναγρενών ήταν σκληρή. Ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Έπρεπε όλη την ημέρα να είναι στο πόδι. Το πρωί στη βοσκή των ζώων και το απόγευμα στο χωράφι. Οι περισσότεροι ήταν λεπτοί, ευκίνητοι και δυνατοί. Από μικρά παιδιά συνηθίζαμε να ζούμε έτσι. Σχολείο το πρωί, στα κατσίκια και στα χωράφια το απόγευμα. Πάρα πολλοί δεν είχαν πάει σε γιατρό. Δεν είχαν πάρει ποτέ φάρμακα. Γιατροί ήταν οι ίδιοι και αντιμετώπιζαν τις αρρώστιες με βότανα. Πόσες και πόσες γυναίκες δε γέννησαν τα παιδιά τους στα χωράφια, την ώρα του θέρους και μετά συνέχιζαν τη δουλειά βάζοντας το μωρό στη νάκα...  . Χωριάτικο ψωμί Η διατροφή έπαιξε ίσως το σημαντικότερο ρόλο. Λίγο φαγητό, όχι πολύ κρέας, προϊόντα αγνά και όλα δικά τους. Βλέπετε δεν υπήρχαν ψυγεία για να βάλουν το κρέας ή τα μεγάλα μαγαζιά για να προμηθεύονται όλα αυτά τα αγαθά που υπάρχουν σήμερα. Υπήρχε το «φανάρι» που εκεί τοποθετούσαν το τυρί, το κρέας, το φαγητό που έμενε και μόνο για λίγες ημέρες. Το σφάξιμο του χοίρου ήταν μεγάλο γεγονός, γιατί πάστωναν το κρέας και με αυτό ξεγελούσαν την επιθυμία τους για να νοστιμίζουν τα φαγητά. Αν και ήταν κτηνοτρόφοι, έσφαζαν ζώα μόνο τις μεγάλες γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα, Παναγιάς ή σε κάποιο σπουδαίο γεγονός. Γλυκά έτρωγαν μόνο τις μεγάλες γιορτές και στις ονομαστικές γιορτές. Σήμερα όλα αυτά άλλαξαν. Η καθιστική ζωή, τα ψυγεία, η ανεξέλεγκτη αγορά προϊόντων, η ανθυγιεινή και μη φυσιολογική ζωή, μας κάνουν να βλέπουμε όλα αυτά απόμακρα και απλησίαστα. Στο χέρι μας είναι να τα αλλάξουμε. Μπορούμε. 

Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

 

                                                              

Ηλεκτρισμός στο χωριό δεν υπήρχε και ο φωτισμός των σπιτιών γινόταν με ίδια μέσα. Λάμπες πετρελαίου και καντήλια. Σε κάθε σπίτι υπήρχαν οι λάμπες πετρελαίου, που άναβαν μόλις σκοτείνιαζε. Το φως τους ήταν αμυδρό, ίσα ίσα για να φωτίζει το σπίτι. Η λάμπα αποτελείτο από δύο μέρη. Το κυρίως μέρος, όπου έμπαινε το πετρέλαιο και το φυτίλι και το γυαλί, που κάλυπτε το αναμμένο φυτίλι, για να φωτίζει καλύτερα. Το γυαλί μαύριζε τακτικά και χρειαζόταν καθάρισμα ή σπούσε από τις απότομες αλλαγές θερμοκρασίας. Αν ψήλωνες ή χαμήλωνες τη φλόγα, με το μηχανισμό που υπήρχε… Με το λίγο φωτισμό βολεύονταν όλοι στο σπίτι. Και όταν κοιμόντουσαν η λάμπα χαμήλωνε το φωτισμό ή έσβηνε και έμενε αναμμένο το καντήλι. Το δράμα ήταν για μας τους μικρούς που προσπαθούσαμε να γράψουμε και να διαβάσουμε. Το φως λίγο, τα λάθη αρκετά και ο δάσκαλος αυστηρός. Πόσες φορές 187 δεν έσπασε το γυαλί την ώρα που διαβάζαμε και το διάβασμα πήγαινε στράφι… Καθισμένοι κατάχαμα, γύρω από το σουφρά, έπιπλο χαμηλό, στρογγυλό, που χρησίμευε σαν τραπέζι, γράφαμε και διαβάζαμε τα μαθήματά μας υπό το φως της λάμπας. Το λιγοστό φως δε στάθηκε εμπόδιο να μάθουμε γράμματα. Όταν θέλεις, όλα γίνονται. Πρόβλημα υπήρχε και στους δρόμους του χωριού τη νύχτα, όταν κυκλοφορούσαμε. Φώτα δεν υπήρχαν και ιδίως το χειμώνα τα πράγματα ήταν δύσκολα. Υπήρχαν βέβαια τα φανάρια, που φώτιζαν με λάδι αλλά και οι πυρσοί. Τυλίγαμε γύρω από ένα ξύλο πανί, το βουτούσαμε στο πετρέλαιο, το ανάβαμε και πηγαίναμε στον προορισμό μας. Αργότερα ήρθαν τα λουξ, που τα χρησιμοποιούσαν σε πιο μεγάλους χώρους, όπως στα καφενεία ή όταν γίνονταν χοροί και γλέντια. Αυτά φώτιζαν περισσότερο, αλλά το μειονέκτημά τους ήταν ο αμίαντος που μετέδιδε το φως και σπούσε εύκολα. Αρχές του ’70 ήρθε το φως στο χωριό. Τα πράγματα άλλαξαν. Οι λάμπες χάθηκαν και τώρα στολίζουν τις γωνιές των σπιτιών, σαν πολύτιμα κειμήλια.

Τα σπίτια στον Μεσαναγρό

 

                                                                 

Στο χωριό τα σπίτια είναι κτισμένα με δύο τρόπους. Με δύο διαφορετικές τεχνοτροπίες, θα έλεγα. Σπίτια καμαρωτά, κτισμένα με καμάρα και σπίτια με μεσιά. Ο μεσιάς, είναι ένα χοντρό μεγάλο ξύλο, από κυπαρίσι, που τοποθετείται στη μέση του σπιτιού, για να κρατά τα κορφάδια, γι’ αυτό και λέγεται και μεσιάς. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι καμαρωτά και αρκετά ήταν με μεσιά. Αν μου λέγατε να έκανα επιλογή ανάμεσα στις δύο τεχνοτροπίες, αν και μεγάλωσα σε καμαρωτό σπίτι, σίγουρα θα δυσκολευόμουν. Κάθε σπίτι έχει και τις δικές του χάρες. Τόσο η καμάρα, όσο και ο μεσιάς, στηρίζουν τα κορφάδια και βρίσκονται στη μέση του σπιτιού. Η καμάρα για να κτιστεί θέλει έμπειρους τεχνίτες, ειδικές πέτρες και γενικά είναι πιο περίπλοκη από τον μεσιά. Χρειάζεται τέχνη και ειδικά η τοποθέτηση της πέτρας «κλειδί» που κρατά την καμάρα. Αν αφαιρεθεί αυτή η πέτρα, η κα μάρα καταρρέει μαζί με όλη τη στέγη. Πόσα ατυχήματα δεν έγιναν από άγνοια, όταν επισκευάζονται σπίτια… Μια καλά κτισμένη καμάρα κρατάει χρόνια, ακόμα και αιώνες. Θα έχετε παρατηρήσει ότι σε παλιά ερειπωμένα σπίτια, το μόνο μέρος του σπιτιού που μένει ανέπαφο, όρθιο θα έλεγα, είναι η καμάρα. Γι’ αυτό και τα καμαρωτά σπίτια είναι πιο ανθεκτικά στους σεισμούς. Τα τελευταία χρόνια στα σπίτια, η καμάρα, ξεσουβατίζεται, αναδεικνύεται η πέτρα και είναι το πιο εντυπωσιακό μέρος του σπιτιού.  Ο μεσιάς, είναι ξύλο από κυπαρίσσι, χοντρό και βαρύ. Πάντα προσπαθούσα να φανταστώ, πώς αυτό το ξύλο μεταφερόταν από τα κοντινά δάση, για να τοποθετηθεί στα σπίτια. Με ζώα θα ήταν δύσκολο, γιατί οι δρόμοι ήταν στενοί, ένα ζώο θα ήταν αδύνατο να το μεταφέρει, το ξύλο βαρύ και μακρύ και δύσκολο. Πιστεύω ότι θα μεταφερόταν από τους άντρες του χωριού, κρατώντας το στους ώμους. Το ξύλο τοποθετείτο στη μέση του σπιτιού, στηριγμένο καλά και πάνω του τοποθετούσαν τα κορφάδια και από τις δυο μεριές. Αυτή η δύσκολη μεταφορά, ίσως ανάγκασε τους χωριανούς στα νεότερα χρόνια να κτίζουν ως επί το πλείστον σπίτια καμαρωτά. Σήμερα οι χωριανοί σέβονται την παράδοση και τα διατηρούν τα σπίτια τους «παραδοσιακά», όπως παραδοσιακό είναι και το χωριό. Τα σπίτια είναι κατά κανόνα ισόγεια και αποτελούνται από τετράγωνη ή ορθογώνια αυλή, γύρω από την οποία βρίσκονται οι διάφοροι χώροι. Οι στέγες αποτελούνται από ξύλινη οροφή και ένα στρώμα αργίλου, πατελιά, όπως λέγεται. Το μεγάλο δωμάτιο είχε πολλές χρήσεις. Αποτελούσε υπνοδωμάτιο, σάλα, αποθήκη. Υπάρχει εστία όπως και στην κουζίνα. Δίπλα ακριβώς είναι ο σοφάς που και σήμερα ακόμη κοιμούνται οι νοικοκυραίοι. Στις άλλες «πάντες» υπάρχουν οι πάγκοι ή πάγκες. Εσωτερικά είναι κούφιοι και χρησίμευαν για αποθήκες προϊόντων και στο επάνω μέρος κοιμόντουσαν οι νοικοκυραίοι. Σε ένα ορισμένο ύψος υπάρχει μια εξοχή από ξύλο, ράφι, που πάνω υπάρχουν πιάτα για στολίδι. Πιο ψηλά υπάρχουν τα κάντρα. Απέναντι από την είσοδο του σπιτιού, ο τοίχος είναι στολισμένος με κάντρα, πάντες, κεντήματα και στη μέση ο καθρέφτης. Στη μέση του σπιτιού βρίσκεται το τραπέζι με καρέκλες, το μπουρέο, στη δεξιά μεριά στον τοίχο βρίσκεται το εικονοστάσι με εικονίσματα και την εικόνα του προστάτη Άγιου του σπιτιού. Εσωτερικά, κάτω από τις πάγκες υπάρχουν τα πιθάρια, οι βυτίνες, νταμιζάνες και διάφορα άλλα πράγματα χρήσιμα στους νοικοκυραίους. Η κουζίνα δεν επικοινωνεί με το μεγάλο δωμάτιο, έχει εστία, πάγκους και εκεί φτιάχνεται το φαγητό. Υπάρχει, επίσης, ένα άλλο δωμάτιο για ζώα «το κελάρι». Εκεί έβαζαν τα ζώα τους χειμωνιάτικους μήνες, τα ξύλα τους για το τζάκι και τις ζωοτροφές. Σε πολλά σπίτια υπήρχε κοτέτσι και φούρνος, για το ψήσιμο των ψωμιών. Τα σπίτια είναι κολλημένα, οι δρόμοι στενοί και κάθε χρόνο ασπρίζονται με ασβέστη. Με ασβέστη επίσης, οι γυναίκες του χωριού, έκαναν διάφορα σχήμα τα στο δρόμο για ομορφιά, ιδίως κύκλους. Τα σπίτια είναι λιθόκτιστα, με μεγάλο πάχος τοίχων. Η λάσπη περιείχε και άχυρο. 

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΗΣ ΑΜΑΡΑΝΤΕΙΟΥ (ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ) -ΚΑΛΟΣ ΜΑΣ ΜΗΝΑΣ

 

                                            

                                                                           

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΙΟΥΝΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΗΣ ΑΜΑΡΑΝΤΕΙΟΥ

(ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ)

Στο τέλος του μαγιάτικου μονοπατιού στο σταυροδρόμι του καλοκαιριού ,στέκεται καρτερικά ο Ιούνιος. Με τα πύρινα δόρατά του , τις σταρένιες βολές του και το ακονισμένο δρεπάνι του, θερίζει τους μαγιάτικους καρπούς και δηλώνει όλη την πορφύρα στη δική του παλέτα. Εκ πρώτης όψεως η φιγούρα του ίσως δείχνει απειλητική. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι παρά ένας σκληροτράχηλος γέροντας που εργάζεται στωικά ,χωρίς να πτοείται από τα ρυάκια ιδρώτα που αναβλύζουν στο σκαμμένο πρόσωπό, κάτω από το ψάθινο καπέλο του. Κι αν μέχρι εδώ η εικόνα μοιάζει συνηθισμένη πλην πέρα για πέρα φιλότιμη ,μια στιγμή φτάνει για να καταρριφθεί. Ανάμεσα σε δυο διαδοχικά βλέμματα , ο γέροντας τινάζει από πάνω του τη σκόνη και το χώμα και καθώς σκύβει και διπλώνεται στη μέση, εξαφανίζει τα ταλαιπωρημένα του ρούχα με ασύλληπτο για τον κοινό νου ,τρόπο.

Ντύνεται στα λευκά ,παρότι κι αυτά είναι κιτρινισμένα από τον παράφορο ήλιο και τον χρόνο, μεταμορφώνει το ξεφτισμένο ψάθινο καπέλο του σ΄ένα περιποιημένο ναυτικό με χρυσοκέντητες άγκυρες και τον παραλυμένο από τη ζέστη αγρό , σε μια απέραντη αφρισμένη θάλασσα;. Τώρα πια στέκεται αγέρωχος στην είσοδο του καραβιού, έτοιμος να υποδεχτεί τους επίδοξους πορθητές του καλοκαιριού. Να τους οδηγήσει σε αχαρτογράφητα πελάγη , κάτω από γαλήνιες ξαστεριές και θελκτικές πανσέληνους. Το μελτέμι δυναμώνει και φουσκώνει με αγαλλίαση και ιώδιο πνευμόνια και πανιά.

« Φεύγουν ώρες και οι στιγμές σαν βιαστικές νεροσυρμές

Μα εμείς θα βρούμε υλικό να φτιάξουμε αναμνήσεις».

Καλό μας ταξίδι

Ο Ανώνυμος Μαθητής

Αμαράντειος 2015